Najstarszą polską pieśnią patriotyczną (XIII w.) jest Bogurodzica, śpiewana przez rycerzy polskich przed bitwą pod Grunwaldem w roku 1410. Pieśń ta była hymnem dynastii Jagiellonów, a znaczenie hymnu utraciła w drugiej połowie XVI wieku.

Z XIII lub XIV w. pochodzi także szeroko rozpowszechniony w średniowiecznej Polsce łaciński hymn Gaude Mater Polonia, napisany przez Wincentego z Kielczy ku czci św. Stanisława Szczepanowskiego, biskupa krakowskiego. Hymn został zapisany w Antyfonarzu kieleckim z 1372.

W okresie XVI i XVII wieku rangi pieśni narodowej nie uzyskała żadna z pieśni żołnierskich. W dobie oświecenia popularna była pieśń Hymn do miłości Ojczyzny(słowa Ignacy Krasicki).

W 1797 roku we Włoszech Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech do melodii mazurka ludowego (z tekstem kilkakrotnie zmienianym), znaną od początku pod nazwą Mazurek Dąbrowskiego. Oficjalnie w roku 1927 został zatwierdzony jako hymn państwowy.

W Królestwie Polskim w 1816 roku jako oficjalną pieśń ogłoszono Pieśń narodową za pomyślność króla (pełny tytuł: Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego z woli Naczelnego Wodza Wojsku Polskiemu do śpiewania podany). Autorem tekstu był Alojzy Feliński, melodię ułożył muzyk wojskowy Jan Nepomucen Kaszewski.

Uważana za pieśń powstania listopadowego (za sprawą dramatu Stanisława Wyspiańskiego), a de facto znana Polakom od 1831, jest Warszawianka (La Varsovienne napisana w Paryżu po francusku przez Casimira François Delavigne, przełożona przez Karola Sienkiewicza, z muzyką Karola Kurpińskiego).

Pod koniec XIX wieku popularna była również pieśń żałobna Kornela Ujejskiego Z dymem pożarów, nawiązująca do powstania chłopskiego w 1846 roku.

Pieśń Gdy naród do boju została opublikowana po raz pierwszy w 1848 roku. Autorem tekstu był Gustaw Ehrenberg, melodia została oparta na wątku z opery Wolfganga Amadeusa Mozarta Don Giovanni.

Hymnem bojowym polskiego proletariatu była powstała w 1882 roku pieśń Czerwony Sztandar. Słowa napisał Bolesław Czerwieński, a muzykę pieśni z czasów Komuny Paryskiej zaadaptował Jan Kozakiewicz.

Z Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół” powstałym w 1867 roku łączy się pieśń Marsz Sokołów, która stała się jego hymnem. Autorem tekstu był Jan Lam, muzykę skomponował Wilhelm Czerwiński.

W czasie powstania wielkopolskiego (1918–1919), powstań śląskich (1919–1921), plebiscytów po I wojnie światowej oraz bezpośrednio po II wojnie światowej bardzo popularną pieśnią była Rota Marii Konopnickiej.

Z czasów pierwszej wojny światowej pochodzi pieśń patriotyczna polskich legionów – Pierwsza Brygada, w okresie międzywojennym traktowana w środowiskach piłsudczykowskich niemal na równi z hymnem państwowym.

Z legionami związany jest też hymn piechoty Szara piechota.

Hymnem największej polskiej organizacji paramilitarnej – Związku Strzeleckiego w XX-leciu międzywojennym była pieśń „Hej strzelcy wraz”.

Pieśnią hymniczną jest również Hymn harcerski Wszystko co nasze przyjęty w 1918 roku. Tekst został napisany w roku 1911 przez Ignacego Kozielewskiego, refren w 1912 roku przez Olgę Drahonowską-Małkowską, muzyka pochodzi z pieśni Na barykady.

Natomiast hymnem Stowarzyszenia Harcerstwa Katolickiego Zawisza jest pieśń Króluj nam, Chryste.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku kraj zyskał również otwarty dostęp do morza, do Bałtyku. W tym okresie powstały pieśni poświęcone właśnie Morzu Bałtyckiemu oraz polskim marynarzom. Utworami tymi były Hymn do Bałtyku oraz Morze, nasze morze (znana również pod tytułami „Marynarka Wojenna” oraz „Chociaż każdy z nas jest młody”), który stał się następnie hymnem Polskiej Marynarki Wojennej.

Pieśnią hymniczną związaną ze zdobyciem Monte Cassino w 1944 roku jest utwór powstały w czasie szturmu na wzgórze pt. Czerwone maki na Monte Cassino.

Pod koniec XIX w. na kanwie Mazurka Dąbrowskiego w Ameryce powstała Pieśń Polaków, znana później jako Marsz Polonii.

Z licznych pieśni i hymnów poszczególnych rodzajów wojsk polskich na Zachodzie do dziś pozostają popularne m.in. hymny marynarzy polskich w Szkocji Na morze, dywizjonu 307 (nocnych myśliwców) Lwowskie puchacze czy Słońce w Bagdadzie – pieśń Armii Polskiej we Włoszech.

Po drugiej wojnie światowej władze rozważały zastąpienie Mazurka Dąbrowskiego socrealistyczną pieśnią hymniczną Ukochany kraj (inny tytuł: Wszystko Tobie, ukochana ziemio), do której słowa napisał Konstanty Ildefons Gałczyński.

W latach 80. XX w. rolę pieśni hymnicznej pełniła również pieśń Żeby Polska była Polską napisana w 1976 roku przez Jana Pietrzaka.

Hymnem rodzącej się Solidarności była też pieśń Mury Jacka Kaczmarskiego, nawiązująca do katalońskiego utworu Lluísa Llacha, L’Estaca.

Swoje hymny mają niektóre grupy zawodowe. Należą do nich górnicy, którzy podczas uroczystości śpiewają pieśń zatytułowaną Hymn górniczy.

Do pieśni hymnicznych należy też Z dawna Polski Tyś Królową.

 

Wypisał hm. Władysław Szymański

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_pie%C5%9Bni_hymniczne